Dit is een hoofdstuk uit het inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis. Dit verhaal kun je het beste lezen in combinatie met het verhaal van Jerney Kaagman en Radio Noordzee Nationaal. Gerro Vonk oogt als een, ja, bankier. En dat is ie ook. Maar dan eentje die niet thuis met treintjes speelt, maar die stiekem dj speelde in z'n jonge jaren. Het Rock 'n Roll imago van die radiowereld brengt hem en z'n geld naar de commerciële radiowereld. Waar hij in de 21e eeuw met City FM (regionale frequenties met classic rock) het wederom niet kan laten. En dat terwijl hij in de jaren negentig genoeg excuses had geleerd om nooit meer actief te zijn in de branche. Gerro was de man achter het inmiddels vergeten Holland FM. Een zender met volks repertoire, populair in de eerste helft van de 90's en met potentie om één van de grootsten in Nederland te worden. Als de overheid niet zo'n dwingende rol had gespeeld en de concurrentie niet de juiste connecties had misbruikt...
"Misschien ben ik toch wat naïef in het mediawereldje gestapt. Ik dacht dat de dagen van het onderlinge gekonkel en geregel in Hilversum wel voorbij zouden zijn. Maar dat tijdperk is nog steeds niet over. Tja, mijn wereldbeeld is sindsdien wat aangepast aan de werkelijkheid, zal ik maar zeggen. Holland FM kreeg tot onze verbazing ook een frequentie, maar dan wel op de middengolf. Moesten we daar nu blij mee zijn? Kijk, als je de frequenties verdeelt en je wilt een zender met Nederlandse muziek bevoorrechten, dan is het des te vreemder dat je er twee met een zelfde doelgroep in de markt zet. Maar Holland FM geef je wel een duidelijke handicap mee, een middengolffrequentie. Kijk, het is duidelijk dat de verdeling was ingegeven door een zo groot mogelijke beschermingsdrang van het publieke bestel. Daarom heeft Classic FM ook de beste frequentie gekregen. Maar omdat Noordzee voor de verdeling de zender met het kleinste marktaandeel was hebben ze misschien op het Ministerie gedacht dat die dan ook het minste gevaar zou brengen voor het publieke bestel. Het gevolg is bekend, er zijn na die verdeling vele rechtszaken gestart. Ook wij hebben een rechtszaak in gang gezet."
De commerciële radiogeschiedenis kent diverse drama's, maar het verhaal achter Holland FM neemt daarbij een opvallende plaats in. Deze in 1991 gestarte zender weet op de kabel een fanatieke en niet onaanzienlijke schare luisteraars op te bouwen onder fans van populair Nederlands produkt. In datzelfde jaar komt echter ook een concurrerende zender Radio Noordzee Nationaal (RNN) uit de koker van Buma- en Strengholt man Guus Jansen. De pers schrijft veel over vermeende belangenverstrengelingen tussen de Buma/Stemra en RNN. De onrust zou in 1994 weer oplaaien bij de etherfrequentieverdeling. Het veel populairdere Holland FM denkt helemaal te passen in het profiel van de overheid. Toch gaat Radio Noordzee Nationaal er met de FM-frequentie vandoor en mag Holland FM op de middengolf tweede viool spelen. Opnieuw duiken de verhalen op over belangenverstrengelingen en vriendendiensten. Mediabelegger Gerro Vonk heeft als financier en zakelijk directeur Holland FM van de grond getild, maar hij moet vier jaar later ook het station ter grave dragen. De directe concurrent RNN kan met de veel betere FM-frequentie vrijuit de luisteraars wegkapen. Vonk verkoopt Holland FM aan de combinatie Veronica / Endemol. Die willen de frequentie gebruiken voor HitRadio Veronica. Veronica neemt wel de zender over, maar zet de rechtszaak van Holland FM tegen de overheid over de verdeling van de etherfrequenties niet door. De concurrenten die dat wel deden, Sky Radio en Radio 538, krijgen na gerechtelijke procedures alsnog een FM-frequentie. Wederom brengt de middengolffrequentie ongeluk.
"Het leuke van alle commerciële zenders is dat je toch met veel pioniers te maken hebt. Het zijn geen mensen die alleen op de regeltjes letten en braaf voorzichtig te werk gaan. Dat spreekt me erg aan, vandaar dat ik graag investeer in mediazaken. Een commerciële zender is op den duur wel een redelijk normaal bedrijf, als het eenmaal goed loopt. Maar in de aanloopfase moet je een zender starten met minimale middelen en tegen minimale kosten. Je kunt de mensen heel weinig salaris betalen, maar toch is iedereen enthousiast. Je hebt mensen die bijna vrijwilligerswerk doen, 14 uur per dag werken, gewoon om het tot een succes te maken. In welke sector zie je dat nou?
De plannen
In november 1990 zijn we met wat mensen begonnen om te kijken of we een zender konden opstarten met veel Nederlandse muziek. Nico Volker, de latere programmaleider, kwam met het idee. Het Nederlands produkt was ondervertegenwoordigd bij de publieke omroep, en er was een duidelijke behoefte aan. Dat hebben we uiteraard eerst onderzocht. Ik ben er als partner van een adviesbureau op een gegeven moment bij betrokken geraakt. Ik had nog niet al te veel media-ervaring. Ze vroegen mijn hulp toen het businessplan geschreven moest worden, en er financiers werden gezocht. Dat laatste was niet eenvoudig, omdat veel financiers niet helemaal doorhadden wat een radiostation inhoudt en hoeveel geld je daar voor nodig hebt. Je praat toch al snel over een investering van vele miljoenen. Toen heb ik een stuk zelf gefinancierd, en er een Noorse investeerder bijgehaald die ook een aantal stations in Noorwegen had. Via die licentie konden we ook in Nederland op de kabel uitzenden. Je had in die tijd alleen nog Sky Radio en Radio 10, die ook noodgedwongen uit het buitenland kwamen. Op 5 januari 1991 hebben we de komst van Holland FM aangekondigd. De start was gepland voor 1 juli.
De verrassing
Maar vlak voor de eerste uitzending van Holland FM werden we een beetje negatief verrast door Guus Jansen. Guus Jansen had vroeger op zee bij de piraat Radio Noordzee gewerkt, en was in 1991 directeur en eigenaar van de muziekuitgever Strengholt B.V. Hij was tevens bestuurder van de Buma en vice-voorzitter van Stemra. Bij diezelfde auteursrechtenorganisatie Buma/Stemra hebben wij in april 1991 gevraagd of we financiële ondersteuning konden krijgen voor het opzetten voor Holland FM. We wilden tenslotte veel Nederlands produkt gaan draaien, en dat is in het belang van de Buma/Stemra. Toen zei de Buma: "Daar kunnen we over praten, maar dan moet je wel het businessplan inleveren. Dan willen we misschien een deal maken dat je in het begin niet al te veel muziekrechten hoeft te betalen." Dus wij leveren onze spullen in waaruit bleek hoe we dat wilden doen en hoe we het gingen opstarten. We hebben ook de marktonderzoeken laten zien om aan te geven waarom we dachten dat er ruimte was voor zo'n zender, ondanks dat iedereen zei dat er geen ruimte was voor een zender met Nederlands produkt. En gek genoeg horen we twee maanden later dat Guus Jansen ook een plan heeft om een station met voornamelijk Nederlands produkt op te starten. Dat zou Radio Noordzee Nationaal worden.
De belangenverstrengeling
We zijn gewoon begonnen op 1 juli 1991 met onze eerste uitzending. Maar op 1 september kwam naar buiten dat de Buma/Stemra had besloten om steun te verlenen aan Radio Noordzee Nationaal. Met een bijdrage van 6 miljoen steun, bestaande uit 7 ton subsidie en 5,4 miljoen aan renteloos achtergestelde lening. Met andere woorden: Guus Jansen en Strengholt hoefden zelf niks te investeren. Uiteraard zijn wij verontwaardigd naar de Buma gegaan, en gezegd: "Hoe kunnen jullie dit nu doen, nadat jullie eerst onze gegevens hebben gekregen? Jullie zouden ons ook steunen." Maar er bleek een vreemd spelletje gespeeld te worden met zeer dubieuze belangenverstrengelingen.
Radio Noordzee Nationaal = Buma = Strengholt?
De oprichting van de Stichting Radio Noordzee Nationaal vond plaats op 20 juni 1991, tien dagen voor de eerste uitzending van Holland FM. De enige drie bestuursleden van die stichting werkten ook bij Strengholt B.V. De financiële steun van de Buma ging naar deze stichting. Jansen kreeg daarbij voor de eerste drie komende jaren vijf miljoen steun voor het managen van het bedrijf. Dat kwam eigenlijk gewoon neer bij Strengholt zelf. Jansen was zelf vice-voorzitter van de Buma/Stemra, dus het was niet helemaal vreemd dat de Buma Noordzee wilde steunen. En er zaten mensen uit zijn bedrijf in het Buma-bestuur. Hij heeft ook Jerney Kaagman als PR-vrouw ingehuurd voor RNN. Kaagman was ook bestuurslid van de Buma en van de zijtakken van Buma: Conamus en PALM, waar Jansen wel wat steun van kon gebruiken. Zij kon er voor zorgen dat er diverse andere partijen akkoord gingen met de financiële steunverlening.
Dat is een hele vervelende affaire geweest, waar zelfs kamervragen over zijn gesteld. Een paar muziekuitgevers van zowel binnenlandse als buitenlandse artiesten trokken zich terug uit het Buma bestuur, vanwege de belangenverstrengeling van Jansen met RNN. Alleen de directeur van Buma de heer Willemsen bleef als directielid wel in het bestuur zitten. Die meneer Willemsen was dan ook aangesteld door Guus Jansen. Jansen zat namelijk ook nog in een commissie die bestuursleden aanstelde en je salaris bepaalde. Dus dan ga je niet zo snel tegen meneer Jansen in. Na die steunverlening is Willemsen nog twee jaar langer aangesteld, mét een enorme verhoging van zijn salaris en een vrij grote verhoging van zijn pensioenvoorziening. En dat was dan weer bepaald door Guus Jansen. Dan kun je wel zeggen dat dat niet illegaal is, maar het toont wel interessante verbanden.
Onder grote druk maakt de Buma dan eind 1991 bekend dat ze de omstreden steunverlening intrekt. RNN zou een B.V. worden, een volledige dochter van Strengholt. Maar in juni 1993 erkent de voorzitter van de Buma, meneer Oosterhuis, dat de Buma wel degelijk financiële steun verleent aan RNN. Drie miljoen gulden, in de vorm van reclame voor de Buma op RNN. Buma adverteert ook op andere zenders, maar spendeert daar maximaal 20.000 gulden per jaar. Dat staat dus niet in verhouding met de drie miljoen die ze bij RNN uitgaven. Kortom, de auteursrechtenorganisatie heeft de private onderneming Radio Noordzee Nationaal volledig ondersteund, en daar is veelvuldig over gelogen.
Bovendien zijn wij bedrogen. We zijn eerder begonnen, en hebben al voor de bekendmaking van de plannen van meneer Jansen een steunaanvraag ingediend bij de Buma. Vervolgens horen we daar niets meer van. We starten op 1 juli met uitzenden, en drie maanden later pas komt het voorstel tot financiële ondersteuning van RNN ter sprake in de bestuursvergadering van de Buma/Stemra. Onze aanvraag wordt niet behandeld. Dan komt die hele affaire aan het licht over de belangenverstrengeling van Guus Jansen met de Buma en Strengholt. Op 9 juli 1992 doen wij daarom een tegenbod. We wilden de verplichtingen en schulden van RNN overnemen, indien de Stichting RNN dan zou verzelfstandigen. Op die manier had de Buma geen enkele bijdrage hoeven leveren aan RNN, en was die belangenverstrengeling voorbij. Maar dat wilde Guus Jansen natuurlijk niet, dus veranderde hij de stichting in een B.V., zodat hij nog wel een hoop geld van de Buma kon opeisen. Pas 16 maanden na de aanvraag voor steun aan Holland FM krijgen we voor het eerst een formele afwijzing van de Buma.
Holland FM / De start
Deze hele affaire heeft de start van Holland FM flink beïnvloed. Er kwamen nu twee zenders op de markt die zich allebei grotendeels concentreerden op nationaal produkt. Maar RNN startte pas op 17 juli 1992, wij dus een jaar eerder. In dat eerste jaar hebben we geprobeerd zoveel mogelijk kabelfrequenties te krijgen. In december 1991 kregen we Rotterdam en Amsterdam erbij. Begin 1992 hadden we 1 miljoen aansluitingen, aan het eind van dat jaar 3,5 miljoen. We hebben toen gekozen voor een wat volkser format, muziek variërend van André Hazes tot Julio Iglesias. We hebben daar presentatoren bij gezet die daar verstand van hadden, mensen als Krijn Torringa, Eddy Becker, Chiel Montagne en Vader Abraham. Op zich ging dat heel lekker. Langzaam maar zeker breidden we ons marktaandeel uit.
In 1992 veranderde de Mediawet, en mocht je gewoon Nederlandse commerciële omroep bedrijven. Toen wilde onze Noorse investeerder, die er ook niet echt verstand van had, zijn aandelen wel verkopen. Daar zijn Willem van Kooten en Tony Berk op ingestapt. Van Kooten en Berk zijn beiden grote mannen in de Nederlandse muziekwereld. Tony Berk van Dino heeft mensen als René Froger en Willeke Alberti in zijn stal, en Van Kooten geeft al sinds zijn piratentijd bij Veronica plaatjes uit via zijn Red Bullet label. Kortom, ze waren nogal thuis op het gebied van Nederlandse muziek. Willem kocht 25 procent van de aandelen, en Berk 12,5 procent.
Het format
Natuurlijk hebben we er voor gezorgd dat er niet te veel platen van hun maatschappijen gedraaid zouden worden. Dat kun je toch al niet maken, want als je één plaat speelt die niet goed ligt bij het publiek, dan gooit de luisteraar de knop om. Je hebt het al moeilijk genoeg als je alleen op de kabel zit. Je haalt de zender omlaag als je dan niet bekende plaatjes gaat zitten draaien, op de lange termijn is dat de ondergang van je bedrijf. Op een gegeven moment hebben we Ad Roland erbij gehaald, die een adviesbureau heeft voor radioformats. Onze dj's hadden wel verstand van muziek, maar ze wilden van elkaar niks accepteren. Dus toen hebben we het muziekbeleid centraal bij Ad Roland gelegd. Die zei: "Ik ben nu de muziekman, dus ik duld geen inmenging van Van Kooten of Berk." Ze hebben zich er ook nooit mee bemoeid. Er is tijdens een aandeelhoudersvergadering wel eens wat geroepen, maar dat ging meer over de algemene kleur van de zender. Nee, Van Kooten en Berk zijn fantastische aandeelhouders. We hebben wat afgelachen. Willem ziet altijd de grote lijnen, een ondernemer met een gezond boerenverstand. Hij gaat niet lang over kleine details zitten kissebissen. Zijn lijfspreuk was 'alleen staande vergaderingen van 15 minuten.' Gewoon doen, dat werkte altijd. En Willem en Tony zeggen ook meteen waar het op staat. Dat is heerlijk werken. De lol die we drie jaar lang hebben gehad tussendoor, dat was heerlijk. Ik ging altijd met veel plezier naar de aandeelhoudersvergaderingen.
Met die nieuwe aandeelhouders en het nieuwe format ging het in 1993 steeds beter. We scoorden geregeld een marktaandeel van net boven de drie procent. Dat ging dus best aardig, voor een doelgroepenzender op de kabel. RNN scoorde in datzelfde jaar nog niet één procent marktaandeel. Noordzee draaide meer wat zij noemden hogere kwaliteit Nederlandse muziek, soms bijna cabaret-achtig. Liesbeth List, Frank Boeijen, dat soort dingen. Wat heel weinig luisteraars trok. Holland FM was een stuk volkser. Het ging bij ons van André Hazes tot Goede Doel, René Froger, iets Engelstaligs tussendoor, Willeke Alberti, Julio Iglesias, maar niet de Wibra's want dat was weer te plat. We draaiden echt wat de mensen wilden horen, en de Hilversumse zenders niet wilde draaien.
De etherfrequentieverdeling
Bij de verdeling in 1994 stelde de overheid drie eisen. Allereerst moest je een bijdrage leveren aan de muziekcultuur in Nederland. Ten tweede moest er financiële zekerheid zijn dat het bedrijf kan blijven bestaan en er moesten ervaren programmamakers werken bij het station. De derde voorwaarde was dat je een bod uitbracht, wat dan mee zou wegen. Mede vanwege de voorwaarde dat het iets moest bijdragen aan de muziekcultuur in Nederland dachten wij dat we wel goed zaten. Holland FM had toch wat meer impact dan Noordzee, vanwege het hogere marktaandeel. Zij draaiden toen 100 procent Nederlands produkt, wij 65 procent. Zij hadden de Buma achter zich staan, wij allerlei organisaties die nieuwe Nederlandse artiesten brachten. Het financiële verhaal bij ons zat ook wel goed, de bank had een garantie gesteld van 10 miljoen gulden. En met aandeelhouders als Van Kooten en Berk zat het ook snor. Er werkten ervaren mensen als Krijn Torringa en Chiel Montagne, dus dat zat ook goed. Dat soort dingen leken allemaal belangrijk te zijn. Over het financiële bod hebben we even nagedacht. Het ging ons duidelijk om een FM-etherfrequentie. Wij hebben toen geboden wat we dachten dat de winst over drie jaar zou kunnen zijn, vijf miljoen gulden. Iedereen dacht: het wordt óf Holland FM óf Radio Noordzee Nationaal. Dus als het bod het beslissende element zou worden voor de overheid dan wisten wij in ieder geval dat we zo ver waren gegaan als we maar wilden gaan.
Tja, en toen kreeg RNN de FM-frequentie. Er stond verder geen motivatie bij, alleen iets van: we vinden dat RNN brede steun ondervindt vanwege de steun van de Buma/Stemra. Maar de Buma had al duizend keer officieel benadrukt dat het niets meer met Noordzee te maken had. En met die brede steun viel het ook wel mee, want bijna iedere muziekuitgever had tegen de combinatie Buma - Noordzee geprotesteerd. Dus dat was geen argument om dat besluit op te baseren. Op de financiële zekerheid en de bijdrage aan de muziekcultuur is men verder niet meer ingegaan. Wat wel grappig was is dat Noordzee bij het financiële bod tien procent van de nettowinst had geboden. Nou kan een bedrijf er makkelijk voor zorgen dat de nettowinst nul is, dus hun bod was eigenlijk gelijk aan nul. Bovendien was er ook gezegd dat een bod van percentages van de winst minder mee zou tellen.
Holland FM kreeg tot onze verbazing ook een frequentie, maar dan wel op de middengolf. Moesten we daar nu blij mee zijn? Kijk, als je de frequenties verdeelt en je wilt een zender met Nederlandse muziek bevoorrechten, dan is het des te vreemder dat je er twee met een zelfde doelgroep in de markt zet. Maar Holland FM geef je wel een duidelijke handicap mee, een middengolffrequentie. Kijk, het is duidelijk dat de verdeling was ingegeven door een zo groot mogelijke beschermingsdrang van het publieke bestel. Daarom heeft Classic FM ook de beste frequentie gekregen. Maar omdat Noordzee voor de verdeling de zender met het kleinste marktaandeel was hebben ze misschien op het Ministerie gedacht dat die dan ook het minste gevaar zou brengen voor het publieke bestel. Het gevolg is bekend, er zijn na die verdeling vele rechtszaken gestart. Ook wij hebben een rechtszaak in gang gezet.
Uiteraard waren we gefrustreerd over de gang van zaken. Noordzee had een sterke politieke lobby. De Buma-directeur Willemsen is voor de verdeling herhaaldelijk bij het Ministerie van WVC geweest. Naar horen zeggen kwam hij daar toch vertellen dat als Noordzee geen etherfrequentie kreeg de Buma waarschijnlijk veel geïnvesteerd geld kwijt zou raken. Ik hoorde later ook van Jan Verhagen, de voormalige Buma-directeur, dat hij al zeker was van een frequentie. Hij zei: "Ik was in 1991 bij Kramer, en die zei dat wij gewoon een etherfrequentie zouden krijgen." Dat was gewoon al geregeld! Er was van te voren al een hoop bekonkeld. Ook Guus Jansen was een zeer goede bekende op het Ministerie, waar hij uit hoofde van de Buma/Stemra geregeld langskwam. WVC heeft natuurlijk veel te maken met de Buma, want muziekrechten en cultuur ligt dicht bij elkaar. De Buma/Stemra had toch een omzet van een half miljard, een niet onbelangrijk bedrag. Er zijn veel verdachtmakingen geweest, waarvan ik niet allemaal weet wat ze waard zijn. Maar er is natuurlijk wel een raar spelletje gespeeld. Wat ik vooral niet begrijp is waarom Harry Kramer zich hiervoor heeft geleend. Hij heeft zich daardoor in zo'n moeilijk pakket gewrongen. Iedereen zegt dat hij er wel op een manier beter van geworden moet zijn, of dat er andere belangrijkere dingen speelden.
Maar ik blijf Guus Jansen de grote boef van Hilversum vinden. Veel mensen in Hilversum hebben wel eens geld verloren aan Jansen. Ruud Hendriks heeft ooit een businessplan gemaakt voor een klassieke zender, waar hij uiteindelijk door Jansen niet voor werd betaald. Ook De Telegraaf heeft nog eens de helft van de aandelen van Strengholt gekocht, voor heel veel geld. Toen ging het ineens heel slecht met Strengholt. Daarna heeft Jansen die aandelen weer voor heel weinig geld teruggekocht. En toen ging het ineens heel goed met Strengholt. Dan had je nog Martin Banga, de eerste directeur van RNN. Hij is met zijn PvdA achtergrond ook veel wezen praten in Den Haag bij zijn partij. Nadat de etherfrequentie binnen was is Banga snel geloodst, terwijl Jansen veel aan die man te danken heeft. Dat vind ik niet helemaal correct.
De middengolf
Wij zaten dus met een middengolffrequentie. Wij hadden bij de aanvraag al aangegeven dat we alleen op de middengolf wilden spelen als we complete format vrijheid zouden krijgen. Het is zo moeilijk in te schatten of je op de middengolf een winstgevende zender kunt neerzetten dat we ons daarbij niet wilden binden aan een programmaformat. We hadden ook aangeboden om 100 procent Nederlands produkt te gaan draaien als we een landelijke FM-frequentie zouden krijgen.
Als de overheid helemaal geen enkele frequentie had verleend aan zenders met Nederlandse produkten, zoals RNN en Holland FM, dan was het nog niet zo'n ramp geweest. We hadden ons publiek ook op de kabel wel gevonden, het is een heel specifieke en fanatieke groep luisteraars. Dan hadden we met gemak RNN verslagen. Maar in de nieuwe situatie zagen we ons marktaandeel snel van 3 procent naar 2,5 procent zakken. We moesten wel onze koers wijzigen. Als je directe concurrent op de FM zit kun je daar op de middengolf niet tegenop. Bovendien ging Noordzee ook veel meer op de populaire toer. De maanden voor de verdeling speelden ze 100 procent Nederlands produkt, maar na de FM-frequentie werd dit snel 65 procent. En in plaats van Liesbeth List muziek kwamen er nu meer André Hazes-achtige platen voorbij. Dus wilden wij ook een algemener programma gaan maken, met 40 procent Nederlands produkt. De muziek zou meer voor een jongere doelgroep worden. Vanwege onze inschrijving, waarbij we volledige vrijheid hadden gevraagd voor een middengolffrequentie, vonden wij dat we dat ook konden maken. We dachten dat ook voor de rechter wel stand te kunnen houden.
Een ander probleem van onze middengolffrequenties was dat ze nog niet opgesteld waren. De zendmasten stonden er nog niet, en dat heb je ook niet zomaar voor elkaar in een dichtbevolkt land als Nederland. Er mogen in een straal van drie kilometer van zo'n mast geen huizen staan, je moet vergunningen aanvragen waar snel twee, drie jaar overheen gaat. De enige oplossing was dus om een schip te vinden, een oud piratenschip. Als je dat in het IJsselmeer kon neerleggen had je al die problemen niet, en het signaal draagt ook nog eens verder over water. We zijn in Engeland bezig geweest met de oude boot van Radio Caroline, maar die was in veel te slechte staat. Uiteindelijk hebben we een schip in Portugal gevonden, de Communicator. Dat lag daar aan de ketting, omdat bepaalde Nederlanders ooit van plan waren geweest er een Christelijk radiostation te beginnen voor achter het Oostblok. We hebben de boot van een scheepshandelaar gekocht en opgeknapt. De boot is helemaal hersteld in de oude staat, de stijl van de jaren zestig en zeventig uit de Veronica-tijd. Dat is ook een beetje de tijd van onze programmamakers, zoals Krijn Torringa en Eddy Becker die zelf ook op de boot hebben gezeten. Eind augustus 1994 hebben we de boot naar Nederland laten slepen.
De koerswijziging / Veronica
Op 10 oktober 1994 zou de boot vanaf het IJsselmeer actief worden op de 828 en 1224 AM. Op dat moment zouden we ook ons programma omgooien naar vlottere en meer buitenlandse muziek. Drie weken daarvoor kwam Veronica echter bij ons langs. Veronica wilde commercieel gaan en ze hadden een etherfrequentie nodig voor HitRadio Veronica. Ze zochten een zender die aansloot bij hun eigen dj's. We waren eigenlijk de enige commerciële zender met een etherfrequentie die op basis van de inschrijving in staat was het programma redelijk aan hun wensen aan te passen. Met een middengolffrequentie zou Veronica niet veel luisteraars krijgen, maar het zou wel een stukje helpen als je directe concurrenten Radio 538 en Sky Radio niet in de ether zaten. En als je eenmaal in de ether zit zou de kans waarschijnlijk groter zijn dat je bij een volgende frequentieverdeling een FM-frequentie zou krijgen. Daarom waren wij voor Veronica een hele interessante partij.
We hebben eerst zitten praten over een combinatie tussen Holland FM en Veronica. Wij hadden voor onze middengolffrequentie een boel reclame nodig, die konden we krijgen op Veronica-tv. Veronica zou dan voor éénderde deelnemen in Holland FM. Maar de ledenraad van Veronica kwam terug op dat besluit, en wilde de zender voor de volle honderd procent hebben. Het aanbod van Veronica was een aantrekkelijk geheel, dus toen zijn we akkoord gegaan. Het zou voor de oude aandeelhouders te veel investeringen vragen om een wat breder programmerende zender op de middengolf in de markt te zetten. Veronica had die middelen wel, doordat ze bijvoorbeeld reclame op de eigen HMG tv-zenders konden maken. Dus hebben we de boel verkocht. Veronica kondigde op 10 oktober 1994 aan dat ze commercieel zouden gaan, en tegelijkertijd dat ze Holland FM zouden overnemen. Toen is het al op 1 november overgegaan naar Veronica / Endemol.
Het wegjagen
Ik moet zeggen dat het mezelf wel heel erg aan het hart ging. We hadden een heel hecht luisterpubliek, wat vaak de hele dag luisterde naar Holland FM. We hadden een ledenclub met een eigen blad met 10.000 abonnees. In de zomer van 1994, voor de etherfrequentieverdeling, hebben we nog 50.000 handtekeningen verzameld als steunbetuiging aan Holland FM, en ingeleverd bij het Ministerie. Maar ja, toen Veronica het overnam werd het 'Hitradio Holland FM'. De muzieksoort is ook gelijk sterk veranderd, in de eerste maanden na de overname werd er gelijk harde rockmuziek gedraaid. Logischerwijs werd de programmering steeds meer omgebogen richting Veronica. Onze oude luisteraars werden in een hoog tempo weggejaagd. Het ging 'Hitradio 1224' heten, nog maar een klein stapje van 'HitRadio Veronica' af.
We hebben de afspraak gemaakt dat ik nog één jaar voor Veronica zou werken, om de overgang van Holland FM naar HitRadio Veronica soepel te laten verlopen. In dat jaar mocht ik geen ander werk doen, dus dat ben je dan verplicht. Vanaf februari 1995 kwamen de uitzendingen ook uit het Veronica pand. Er zijn een aantal mensen mee verhuisd, maar de meeste mensen moest ik ontslaan. We hebben het wel van te voren aangekondigd, toen we die koerswijziging al hadden gepland. Met de meeste mensen hebben we dat financieel wel netjes opgelost. Maar het ging me wel aan het hart. Montagne, Becker, Torringa, aimabele mensen die erg hun best hebben gedaan voor Holland FM. Dat was absoluut niet prettig. Maar het kon gewoon niet anders. Als we de FM-frequentie hadden gekregen dan waren we absoluut met het oude format doorgegaan.
Het overleven
De frequentieverdeling heeft ons de das om gedaan. Maar dat had ook kunnen gelden voor Radio 538. Zij hadden op de kabel een marktaandeel van iets meer dan twee procent. Ze hadden redelijk dure dj's. Zonder een etherfrequentie hadden ze ook moeten sluiten. Zij hebben hun rechtszaak doorgezet en het zo gered. Sky ook, maar Sky had op de kabel wel kunnen overleven. Om eerlijk te zijn, vòòr de etherfrequentieverdeling hebben gewoon heel weinig mensen geld verdiend in de radiomarkt. Sky, Radio 10 Gold en RTL-Radio hebben het een tijdje overleefd omdat ze in 1991 een lokale etherfrequentie hadden gekregen. Maar iedereen die in 1994 niks kreeg is opgehouden of overgenomen. Het enige alternatief op de kabel is non-stop muziek uit de computer.
De rechtszaak
Een middengolffrequentie voor HitRadio Veronica was eigenlijk niks natuurlijk, maar omdat de concurrenten in 1994 geen frequentie hadden gekregen kon Veronica in ieder geval tot 1997 een hoop luisteraars bij Sky en Radio 538 weg houden. Dachten ze. Maar wat niet zo slim was van Veronica is dat ze de rechtszaak hebben stopgezet. Holland FM had een zaak aangespannen tegen de overheid omdat we de verdelingscriteria onjuist vonden, en de bevoorrechting van Noordzee helemaal aanvechtbaar. We werden samengevoegd met de rechtszaken die Sky en Radio 538 hadden aangespannen. Het zag er wel naar uit dat daar nog wat uit zou komen. Er was een adviescommissie waar tegen je beroep kon aanteken als je het niet eens was met de frequentieverdeling van 1994. Veronica heeft die termijn van dat beroep bewust laten verlopen. Al in december 1994 besloot Veronica de rechtszaak stop te zetten. Ze zeiden toen: "We willen een goede verhouding met Harry Kramer en de overheid. Onze tv-belangen zijn belangrijker dan onze radiobelangen." Ze hebben een brief naar het Ministerie van OCW gestuurd dat ze 'gezien de verhoudingen de zaak willen laten lopen'. Sky en Radio 538 zijn wel doorgegaan met de zaak, en vier maanden later kwam er een uitspraak waarna ze allebei een FM-frequenties kregen. Daardoor was een heel stuk van de waarde van de overname van Holland FM verloren gegaan. Vanaf het moment dat Sky en 538 de etherfrequenties hebben gekregen heeft HitRadio Veronica het toch heel moeilijk gekregen. Het marktaandeel is nog steeds niet erg hoog.
Doordat Veronica de rechtszaak heeft stopgezet is het Noordzee verhaal nooit verder uitgediept. Wat ik eigenlijk wel jammer vind, want nu is de echte waarheid nog steeds niet boven tafel gekomen. Harry Kramer mag blij zijn dat Veronica zo aardig was de zaak te laten zitten. Hij kon natuurlijk verwachten dat hij met die verdeling juridische problemen zou krijgen. Uiteindelijk zijn de andere schadeclaims afgekocht met ethefrequenties. Maar het had de overheid net zo goed 100 miljoen kunnen kosten. Sky Radio had 71 miljoen geëist, wat wel een beetje aan de hoge kant is, maar het ging op een gegeven moment wel om zulke bedragen.
HitRadio Veronica zendt nog steeds uit via de boot van Holland FM. Die boot heeft uiteindelijk 1,5 miljoen gekost, dus zo'n investering leg je niet zomaar na één jaar apart. Alleen wil Veronica van het imago van de boot af, dus wordt er niet over gesproken. Er zit nog steeds constant iemand op die boot, en het museum zit er ook nog in. Maar Veronica had er nooit meer interesse in. HitRadio Veronica heeft nog tot begin 1996 50 procent Nederlands produkt uitgezonden, weliswaar meestal 's avonds en 's nachts. Ze wilden gewoon geen rechtszaak met de overheid, alhoewel ze het volgens mij dan hadden gewonnen. Normaal kun je niet zomaar je format wijzigen als je een frequentie onder bepaalde inhoudelijke gronden hebt gekregen, maar wij hadden nu eenmaal de middengolffrequentie onder andere voorwaarden aangevraagd. Dus dat had Veronica vol kunnen houden. En nu doen ze dat ook, want HitRadio Veronica lijkt natuurlijk in niks meer op Holland FM.
De verbazing
Misschien ben ik toch wat naïef in het mediawereldje gestapt. Ik dacht dat de dagen van het onderlinge gekonkel en geregel in Hilversum wel voorbij zouden zijn. Maar dat tijdperk is nog steeds niet over. Ik heb wat van die rechtszaken gevolgd over die rare frequentieverdeling. Iedere keer werd in de rechtszaal door de advocaat van de overheid een compleet ander beeld voorgeschoteld. Iedere keer was het een geheel ander verhaal. Eigenlijk om de rechter te beïnvloeden, die toch niet precies wist hoe het hele verhaal in elkaar stak. De landsadvocaat zat gewoon te liegen over allerlei zaken die zich hadden afgespeeld. Alsof er allerlei gesprekken niet hadden plaatsgevonden. Tja, mijn wereldbeeld is sindsdien wat aangepast aan de werkelijkheid, zal ik maar zeggen. Je hoort wel van mensen die al langer meelopen in Hilversum bij de publieke omroep dat er een boel bekonkeld wordt, of dat mensen zich op abnormale manier aan het verrijken waren. Het hoort er kennelijk bij. Het gebeurde ook bij die andere monopolist, de Buma/Stemra. Ik heb me ook verbaasd over meneer Willemsen van de Buma. Ik heb met hem zitten praten en dan liegt hij recht in je gezicht. Terwijl ik de brieven waarin de Buma de steun aan Noordzee toegaf gewoon gelezen had. Tja, dan vraag ik me af waar dat voor nodig is. Een directeur van de Buma/Stemra, met een omzet van een half miljard, die keihard moet liegen tegen een kleine radiozender. En die daar dan niet de minste moeite mee heeft. Het is intussen wel wat beter bij de Buma. Er is een nieuwe directeur, afkomstig van Wegener, een heel anders soort figuur. Die heeft ook gezegd dat Guus Jansen alsnog die lening moet terugbetalen aan de Buma, want RNN had nu toch haar etherfrequentie binnen. Dat weigerde Jansen pertinent, hij vond dat er niks aan de hand was. Ik geloof dat Noordzee in 1995 uiteindelijk nog heeft terugbetaald, om van alle verhalen af te zijn.
Het zit me nog best wel diep dat het allemaal zo gelopen is. Willem van Kooten heeft dat ook, maar die is wel vaker beetgenomen door de overheid. Maar de wereld draait door. Er zijn nog allerlei zijvlakken binnen de mediawereld die misschien interessant zijn om op te starten. Ik zal er als ondernemer verder in gaan. Dat kan gevaarlijk zijn, zoals bij Holland FM, maar je creëert iets nieuws. Je zet iets neer wat er nog niet is, dat geeft de grote bevrediging. Ik bega liever moeilijke wegen dan begaanbare paden."
(c) Arjan Snijders